Trong tuyên bố đưa ra sáng 14-7, Bộ ngoại giao Mỹ khẳng định các tuyên bố của Trung Quốc đối với tài nguyên ngoài khơi trên hầu hết Biển Đông là « hoàn toàn bất hợp pháp ».
« Mỹ bảo vệ một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Hôm nay chúng tôi đang tăng cường chính sách của Mỹ trong một phần quan trọng và gây tranh cãi của khu vực ấy – Biển Đông. Chúng tôi đang làm rõ một điều : các tuyên bố của Bắc Kinh đối với tài nguyên ngoài khơi trên hầu hết Biển Đông là hoàn toàn bất hợp pháp, cũng như là chiến dịch bắt nạt của Trung Quốc nhằm kiểm soát chúng ».
« Chúng tôi chia sẻ những lợi ích sâu sắc và trường tồn này với các đồng minh và đối tác, những người lâu nay đã ủng hộ một trật tự dựa trên luật pháp quốc tế », tuyên bố viết.
« Bắc Kinh đã không đưa ra cơ sở pháp lý nhất quán nào cho yêu sách « đường chín đoạn » ở Biển Đông kể từ khi chính thức tuyên bố đó vào năm 2009. Trong một quyết định có sự thống nhất ngày 12-7-2016, một Tòa trọng tài thành lập theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) 1982 – mà Trung Quốc là một quốc gia thành viên – đã bác bỏ yêu sách hàng hải của Trung Quốc, cho đây là yêu sách không có cơ sở luật pháp quốc tế ».
Hãng thông tấn AP nhận định : « Chính quyền Tổng thống Donald Trump sẽ đi thẳng vào một trong những vấn đề nhạy cảm nhất trong quan hệ Mỹ – Trung, trong đó bác bỏ hầu như mọi tuyên bố chủ quyền đáng kể nhất của Trung Quốc ở Biển Đông ».
Thời điểm Mỹ ra tuyên bố trên trùng với kỷ niệm 4 năm ngày phán quyết La Haye (Hà Lan) tuyên bố bác bỏ yêu sách « đường chín đoạn » của Trung Quốc ở Biển Đông trong vụ kiện của Philippines.
Trước đây, chính sách của Mỹ kiên định ở việc « không đứng về phía ai », kêu gọi các tranh chấp hàng hải giữa Trung Quốc và láng giềng nên giải quyết một cách hòa bình thông qua luật pháp quốc tế, cụ thể là Tòa trọng tài do Liên Hiệp Quốc hậu thuẫn.
Nhưng trong thông điệp 14-7 cho thấy, Ngoại trưởng Pompeo thẳng thừng bác bỏ các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc, đồng thời cáo buộc Bắc Kinh đe dọa, làm suy yếu quyền chủ quyền của các nước Đông Nam Á có bờ biển ở Biển Đông, bắt nạt các nước này, ngăn không cho khai thác tài nguyên ngoài khơi.
Theo ông Pompeo, Trung Quốc đã áp đặt sự thống trị đơn phương ở Biển Đông và dùng sức mạnh để thay thế luật pháp quốc tế.
Ông viết : « Cách tiếp cận của Bắc Kinh đã rõ ràng suốt nhiều năm qua. Năm 2010, Ngoại trưởng Trung Quốc khi ấy Dương Khiết Trì đã nói với các đồng cấp ASEAN rằng « Trung Quốc là nước lớn và các nước khác là nước nhỏ, và đó là thực tế ». Thế giới của kẻ săn mồi trong quan điểm của Trung Quốc không có chỗ trong thế kỷ XXI ».
Tuổi Trẻ Online dịch lại một đoạn cụ thể như sau:
« Như Mỹ đã khẳng định trước đó, và như được quy định cụ thể trong UNCLOS 1982, quyết định của tòa trọng tài là quyết định cuối cùng và ràng buộc về pháp lý đối với cả hai bên. Hôm nay chúng tôi điều chỉnh lập trường của Mỹ đối với các tuyên bố hàng hải của Trung Quốc ở Biển Đông với quyết định của Tòa trọng tài. Cụ thể là :
Trung Quốc không thể áp đặt yêu sách hàng hải hợp pháp – bao gồm bất kỳ yêu sách vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) nào bắt nguồn từ bãi cạn Scarborough và quần đảo Trường Sa – liên quan tới Philippines trong các khu vực mà tòa trọng tài nhận thấy là EEZ hoặc trong vùng thềm lục địa của Philippines.
Việc quấy rối của Trung Quốc với ngư dân và việc phát triển năng lượng ngoài khơi của Philippines trong các khu vực trên là phi pháp, tương tự bất kỳ hành động đơn phương nào của Trung Quốc nhằm khai thác những tài nguyên này…
Vì Bắc Kinh không thể đưa ra một yêu sách hàng hải hợp pháp, mạch lạc ở Biển Đông, Mỹ bác bỏ mọi yêu sách của Trung Quốc đối với vùng biển ngoài khu vực 12 hải lý tính từ các đảo mà họ tuyên bố chủ quyền ở quần đảo Trường Sa (không gây tổn hại đến các tuyên bố chủ quyền của những bên khác đối với các đảo này).
Do đó, Mỹ bác bỏ mọi yêu sách hàng hải của Trung Quốc ở những vùng nước xung quanh bãi Tư Chính (ngoài khơi Việt Nam), Cụm bãi cạn Luconia (ngoài khơi Malaisie), vùng biển thuộc EEZ của Brunei, và đảo Natuna Besar (ngoài khơi Indonesie). Bất kỳ hành động nào của Trung Quốc nhằm quấy rối việc đánh cá và phát triển hydrocarbon (dầu mỏ) của các bên khác ở những vùng biển này – hoặc đơn phương thực hiện các hành động ấy – là phi pháp.
Trung Quốc không có tuyên bố lãnh thổ hay hàng hải hợp pháp đối với (hoăc xuất phát từ) Bãi ngầm James, một thực thể chìm hoàn toàn chỉ cách Malaisie 50 hải lý và cách bờ biển Trung Quốc 1.000 hải lý. Bãi ngầm James thường được truyền thông tuyên truyền Trung Quốc đề cập như « phần lãnh thổ cực nam của Trung Quốc ».
Luật pháp quốc tế lại rõ ràng : Một thực thể chìm dưới biển như Bãi ngầm James không thể bị tuyên bố chủ quyền bởi bất kỳ nước nào, và không có khả năng tạo ra các khu vực hàng hải. Bãi ngầm James (gần 20m dưới mặt nước biển) không và không bao giờ là lãnh thổ của Trung Quốc, cũng không thể là nơi Bắc Kinh áp đặt bất kỳ quyền hàng hải hợp pháp nào từ nó.
Thế giới sẽ không cho phép Bắc Kinh coi Biển Đông là đế chế hàng hải của mình. Mỹ sát cánh cùng các đồng minh và đối tác Đông Nam Á của chúng tôi trong việc bảo vệ quyền chủ quyền đối với các nguồn tài nguyên ngoài khơi, phù hợp với các quyền và nghĩa vụ của họ theo luật pháp quốc tế. Chúng tôi sát cánh với cộng đồng quốc tế trong việc bảo vệ tự do trên biển và tôn trọng chủ quyền, và bác bỏ bất kỳ nỗ lực nào nhằm áp đặt tư tưởng « lẽ phải thuộc về kẻ mạnh » ở Biển Đông hay khu vực rộng lớn hơn ».
Theo Nhật Đăng (Tuổi Trẻ Online)