Trích: Đối thoại cùng François Vương Triệu, tác giả triển lãm : « Người Việt Nam tại Pháp thời kì những năm 20 đến những năm 50 » – Người thực hiện: Đỗ Thu Thủy; thành viên Ban truyền thông Hội NVNTP.

Nội dung toàn bộ của buổi đối thoại, phỏng vấn này bằng tiếng Việt và tiếng Pháp sẽ được đăng trên số báo Đoàn Kết phát hành giữa tháng 11/2016.

---

.

Để bắt đầu, xin ông có đôi lời giới thiệu cùng độc giả ?

Năm 1941, tôi sinh ra trong một gia đình Việt sinh sống ở Paris. Sau khi tốt nghiệp chuyên ngành kiểm toán và xã hội học, tôi bắt đầu làm việc ở Bordeaux, sau đó là Strassbourg, rồi vùng Ile de France. Sau này, do yêu cầu công việc, tôi cũng có 14 năm công tác tại nước ngoài, lần lượt ở Belgrade, Helsinki và Berlin. Khi về hưu, để trao dồi vốn hiểu biết về ngôn ngữ và văn hoá Việt Nam, tôi đã quyết định đăng kí học tiếng Việt tại l’INALCO (Viện ngôn ngữ và văn hoá Đông phương).

.

Với nhiều triển lãm về đề tài lịch sử đã thực hiện, ông tự thấy mình đã sẵn sàng thành nhà nghiên cứu về sử chưa, hay vẫn thuần túy là một người đam mê sử ? Động lực nào đã đưa ông đến việc thực hiện các buổi triển lãm: và những bước để thực hiện các dự án đó thông thường diễn ra như thế nào ?

Tôi không nghĩ mình là một nhà sử học, tôi là người rất quan tâm về Lịch sử, lịch sử của nước Pháp, của Việt Nam và của những quốc gia mà tôi đã có cơ hội được sống và làm việc.

Tôi thực hiện những buổi triển lãm cũng bởi tôi vốn làm về nhiếp ảnh, nhiếp ảnh là nguồn sáng tạo cho tôi và tôi đã có nhiều triển lãm hình cá nhân trước đây, đặc biệt là trong thời gian sinh sống ở Berlin từ năm 1984 tới năm 1991. Lúc ấy, tôi là nhân chứng đồng thời là người có cơ hội ghi lại được khoảnh khắc bức tường Berlin sụp đổ, nên đã được đề nghị làm triển lãm về sự kiện này. Tiếp theo, nhân kỉ niệm 100 năm Thế chiến thứ nhất, tôi đã có ý tưởng tổ chức một triển lãm với chủ đề về sự tham gia của những người lính Việt Nam. Đây cũng là chủ đề mà tôi có dịp tìm hiểu trong thời gian học tập tại L’INALCO.

Về cách thức thực hiện, tôi đã tìm kiếm các tài liệu viết và các hình ảnh trong các bộ phận lưu trữ quốc gia ở Paris-Pierrefitte, Aix-en-Provence, bộ phận lưu trữ tỉnh Bordeaux, sở lưu trữ quân đội ở Invalides… Sau khi thấy được các tài liệu liên quan tới chủ đề triển lãm, tôi xin phép tiến hành chụp hoặc scan lại. Tôi cũng tham khảo các tài liệu về chủ đề này, thực hiện các cuộc phỏng vấn với những người tôi biết. Sau cùng, tôi sao chụp lại tại nhà những hình ảnh xưa thuộc bộ sưu tập cá nhân của mình hoặc nhận được từ người khác.

Tôi luôn tôn trọng quyền tác giả và chú thích nguồn tài liệu.  Riêng về tranh ảnh thì còn cần đóng khung, chỉnh lại phần bo tranh và cả viết chú thích. Đây là quá trình khá tốn kém về thời gian và tiền bạc.

.

Về triển lãm « Những người Việt tại Pháp trong thời kì những những 20 đến những năm 50 », xin ông cho biết những động lực thực hiện triển lãm và lý do chọn lựa chủ đề này. 

Động lực đầu tiên hết rất đơn giản, xuất phát từ câu chuyện về cha mẹ tôi. Cha tôi quê ở Ninh Bình. Năm 1919, ông đến Pháp vì với công việc đầu bếp, ông theo chủ-vốn là một kĩ sư Pháp. Mẹ tôi là người Hà Đông. Bà là người giữ trẻ trong gia đình nghệ sĩ nhiếp ảnh Léon Busy nên cũng theo họ tới Pháp vào năm 1931. Tôi đã viết hồi kí về cha mẹ mình, mang tên « Con đường của Toàn và Hội », từng được xuất bản trong « Carnet du Vietnam » số ra tháng 4 năm 2012.

Lý do thứ hai xuất phát từ trong quá trình học tập tại L’Inalco. Thời gian đó, tôi đã có dịp được tìm hiểu lịch sử của Việt Nam và quan tâm tới câu chuyện về những thế hệ người di cư Việt Nam đầu tiên tới Pháp. Điều này đã đưa tôi đến việc chọn viết luận văn thạc sĩ với chủ đề :  « Những người Việt Nam tại Pháp giữa hai cuộc Thế chiến ». Và cũng rất tự nhiên, từ những bức ảnh cũ mà cha mẹ tôi để lại, tôi đã chọn được đề tài này cho triển lãm.

.

Liên quan đến chủ đề triển lãm, có phải chăng mục tiêu của ông là « giúp người xem khám phá lịch sử về những người nhập cư gốc Việt đầu tiên », hay cũng có phần “tự truyện” trong đó để kể lại câu chuyện về cha mẹ ông?

Ngay từ triển lãm về những người Đông Dương tham gia Thế chiến thứ nhất, tôi đã không giấu diếm mong ước giới thiệu tới công chúng Pháp- Việt về hành trình của những người Việt Nam nhập cư đầu tiên. Hiếm người biết được rằng theo thống kê có tới 100000 binh lính người Việt tham gia vào Thế chiến thứ nhất và 28000 người tham gia vào thế chiến thứ 2. Bên cạnh đó, hiện cũng có rất ít nghiên cứu về người Việt Nam khác đã đến Pháp theo diện cá nhân trong khoảng những năm 20-50 của thế kỉ trước. Họ đã sống ra sao, hoà nhập như thế nào ? Đây là một trách nhiệm lịch sử đối với những người này. Họ chính là những người đặt nền móng cho các các cuộc di cư ồ ạt sau này, trong giai đoạn những năm 78-80.

Câu chuyện về gia đình tôi chỉ là một phần trong những di sản kí ức khổng lồ. Câu chuyện về họ, và những người làm công như họ nếu xét về số lượng cũng rất hạn chế so với những câu chuyện về những người lính, trí thức khác…

.

Triển lãm của ông dành cho những đối tượng nào? Chúng tôi được biết rằng, một số người Việt trẻ sinh ra và lớn lên tại Pháp đã bày tỏ sự hứng thú với triển lãm ngay từ khi các thông tin vẫn còn hạn chế. Xin ông chia sẻ cảm nghĩ về điều này.

Một cách tự nhiên, triển lãm này hướng tới công chúng người Việt mọi thế hệ. Đây là những câu chuyện về thế hệ tiền bối là cơ sở xây dựng cộng đồng Việt Nam hiện nay với vị trí quan trọng tại Pháp, mà cũng rất có thể là câu chuyện của một thành viên trong gia đình họ. Bên cạnh đó, tôi cũng hướng tới công chúng Pháp một cách rộng rãi hơn nhiều, không chỉ trong phạm vi những người có mối liên hệ với Việt Nam.

Trong thời điểm hiện tại, tôi nghĩ rằng triển lãm cũng góp phần tăng cường tình đoàn kết giữa các nhóm sắc tộc trong cộng đồng.

Tôi rất vui khi những tư liệu này tiếp cận được với thế hệ Việt Nam trẻ. Ngoài sự hứng thú về lịch sử, có thể họ tìm được sự đồng điệu qua những bức ảnh về thời thanh xuân tươi đẹp, giàu nhiệt huyết của những thế hệ đi trước.  Dù ở trong những điều kiện đời sống hết sức khó khăn, họ (thế hệ ông cha) vẫn luôn cố gắng thể hiện sự tự hào trong cách ăn mặc, cách cư xử. Hơn hết, họ lao động hết mình và rất chú trọng vào sự hoà nhập cộng đồng. Đây là điều tôi tâm huyết và cũng rất hạnh phúc nếu nhận được sự đồng cảm của những người trẻ.

.

Xin ông có đôi lời chia sẻ thêm …

Khi thực hiện dự án này, dường như tôi đã tìm thấy chính mình, được hoà mình và sống lại cùng kí ức của cha mẹ, của những người thân yêu và của cả cộng đồng nguồn cội.

Bản thân được sinh ra trong gia đình nhập cư người Việt, tôi luôn sẵn lòng được chia sẻ rộng rãi những khám phá của mình. Triển lãm sẽ là cầu nối giúp công chúng biết tới và hiểu hơn về cuộc sống của những người nhập cư đầu tiên.

Đây là bước đi hướng đến tình thân ái của chính mình, và của mọi người.

.

Xin cảm ơn ông, và chúc buổi khai mạc triển lãm vào lúc 17h ngày 18/11 tại Hội quán (16 rue du Petit Musc 75004 Paris) sẽ là nơi gặp gỡ của thật nhiều thế hệ, và triển lãm thành công tốt đẹp.